Inhouden

Zo’n bericht dat me even deed inhouden – het in memoriam voor Frans Verhaaren op de site van het Sioo . Hij is van grote betekenis geweest voor mijn professionele handel en wandel – onder meer doordat ik hem tegenkwam toen de tijd daar precies rijp voor was. Ik had al een aantal jaren gewerkt, als beleidsmedewerker en strategisch adviseur, en net vaak genoeg hinderlijk mijn neus gestoten. Vooral in dat advieswerk liep ik tegen drempels aan waar ik niet gemakkelijk overheen kwam. Met de vraag van de opdrachtgever aan de haal gaan, gelijk hebben maar dat niet krijgen, omgaan met chronisch ontevreden opdrachtgevers…

Scholing

Tijd voor scholing dus, en dat werd Sturen van Veranderingen in Organisaties (SVO) van het Sioo. Verhaaren verzorgde daarin liefst twee modules en maakte op mij een onuitwisbare indruk. Bijvoorbeeld met zijn onverstoorbare, licht ironische kalmte. Daaronder school een grote alertheid, die hij deed gelden door haast terloops voortdurend vragen te stellen bij al je aannames, veronderstellingen en oplossingen. Indruk maakte ook dat hij heel nauwgezet notities maakte van wat op een trainingsdag voorbijkwam. Zo schreef hij logboeken en doorlopen, buitengewoon handig om reconstructies te maken,  doublures te voorkomen en te reflecteren op het programma. Allemaal materiaal om het de volgende keer nog beter te doen.

Loggen

Fresh Questioning en het loggen van je acties, wat die teweegbrengen en hoe je daarop reflecteert – het was niet toevallig dat ik Frans dat zag doen. Ze zijn nauw verbonden met de werelden van het praktijkonderzoek en de action learning. En die kwamen weer bij elkaar in de Action Learing Association, waarvan ik een aantal jaren later lid werd. Verhaaren droeg veel aan de professionalisering van de club bij, tot hij verder trok naar weer een andere club of samenwerkingsverband.

Oriëntaties

En het was via Verhaaren dat ik kennismaakte met procesmanagement. Niet alleen kon ik toen een begrip plakken op mijn activiteiten die zich aan beheersing met project- en andere vormen van management onttrokken. Meer nog dan concrete instrumenten reikte Verhaaren een aantal oriëntaties aan – invalshoeken om een proces in de vingers te krijgen en te kneden. Bij hem waren processen een middel tot een doel – en wat aan het bereiken daarvan bijdroeg, aldus Verhaaren, was het organiseren van het “eerste ja”.  Als mensen eenmaal op een onontkoombare vraag “ja” hebben gezegd, volgt een tweede “ja” gemakkelijker. Ook maakte hij duidelijk dat je een ding of een idee van betekenis kunt laten veranderen, door er een opmerking over te maken of een vraag over te stellen. Ding of idee zijn au fond wat ze zijn, het is de opgave om mensen er op een andere manier naar te laten kijken.

Inscherpen

De meeste indruk maakte Verhaaren toen hij een dag ervoor uittrok om met ons, zijn cursisten, een mislukte adviesklus uit zijn eigen praktijk gedetailleerd tegen het licht te houden. Dat was bijzonder in die toch stoere wereld van Geweldige Adviseurs die Belangrijke Klussen doen. Verhaaren zei: “Ik ging nat. Hoe kwam dat?” Het kwam erop neer dat hij onvoldoende tijd had genomen om met opdrachtgever en stakeholders te verkennen hoe het probleem in elkaar zat.  “Als we een akkoord hebben op het probleem, kan ik bij wijze van spreken mijn factuur sturen”, zei Verhaaren. Beter had hij het me niet kunnen inscherpen. Oplossing = f(probleem).